من چند وقتیه که درگیر رژیم لاغری و تناسب اندامم. برای همین چند وقت پیش یه مقاله‌ای در مورد تیپس‌های لاغری می‌‌خوندم که توی اون نوشته بود تنظیم ساعت بیولوژیکی یکی از اصول مهم لاغریه! تا اون موقع درمورد ساعت بدن یا ساعت بیولوژیکی خیلی گذری شنیده بودم اما هیچوقت دقیق درموردش تحقیق نکرده بودم همین مسئله بهونه‌ای شد تا بیشتر در مورد ساعت بدن بخونم و نتیجه گشت و گذارهام رو با شما شریک بشم.
ساعت بیولوژیکی چیه؟
ساعت زیستی یا ساعت بیولوژیکی یا ساعت بدن یک چرخه تقریبا ۲۴ ساعته در فرآیند زیست شیمیایی، فیزیولوژیکی و رفتاری موجودات زنده(از جلبک‌ها تا میکروارگانیسم‌ها) است. ساعت بدن تعیین کننده عواملی مثل سوخت و ساز، درجه حرارت بدن، میزان فشار خون، تولید هورمون، گرسنگی، خوابیدن، بیدار شدن، دفع کردن و… است. اشکال در ساعت بدن باعث بی‌خوابی، چاقی، دیابت، افسردگی، اختلال دو قطبی و… میشه. علاوه بر ریتم ۲۴ ساعته که به اون ریتم شبانه‌روزی میگن ریتم ماهانه یا فصلی هم داریم که عادت ماهانه خانم‌ها و عادات بیوریتم آقایون نمونه‌ای از اوناس. بعضی از این ریتم‌ها با جزر و مد دریاها و حتی فراتر از اون با کیهان در ارتباطه که عامل فراز و نشیب‌های جسمانی و عاطفی ماست.
هر انسان جزئی از طبیعته که هر تغییر دوره‌ای در رفتار طبیعت باعث تاثیر روی فیزیولوژی انسان‌ها میشه. ساعت بدن در واقع پاسخ تکامل به تحولات نوری و حرارتی پیرامون ماست.
تحقیق ۳ دانشمند(جفری هال، مایکل روزبش و مایکل یانگ) که کمک کرد ساعت بدن رو بشناسیم برنده جایزه نوبل شد.
سیکل شبانه روزی ما بیشتر از ۲۴ ساعته. از ۲۵ ساعت در افراد ۲۰ ساله تا ۲۴:۳۰ دقیقه در افراد بالای ۴۰ سال متغییره. محققان دانشگاه هاوارد نشون دادن انسان می‌تونه حداقل یک چرخه ۲۳.۵ ساعت تا یک چرخه ۲۴.۶۵ ساعته(چرخه طبیعی روزانه خورشید در سیاره مریخ) رو داشته باشه. به طور کلی تقریبا ۲۵٪ افراد چرخه‌ای کمتر از ۲۴ ساعت و ۷۵٪ بیشتر از ۲۴ ساعت دارن.
ساعت بیولوژیکی کجاست؟
در تنظیم ساعت بیولوژیکی ۳ عضو باهم همکاری می‌کنن:
۱-گیرنده‌های نور واقع در چشم‌ها
۲-بخشی از هیپوتالاموس به نام SCN) Superchiasmatic Nucleus)
۳-غده صنوبری
شبکیه چشم حاوی سلول‌هایی هستند که به نور حساسند و به تنظیم ساعت بیولوژیکی از طریق حساسیت به نور کمک می‌کنند. وقتی نور به چشم می‌رسه SCN که شامل نزدیک به ۲۰۰۰۰ سلول عصبیه این اطلاعات رو از شبکیه چشم می‌گیره، تفسیر میکنه و آن را به غده صنوبری می‌فرسته و دستور میده که ملاتونین ترشح کنه. ملاتونین در تنظیم ساعت بیولوژیکی و ساعت خواب ما نقش اساسی داره(ملاتونین بدن در شب ۱۰ برابر روزه).
تحقیقات جدید نشون میده هر سلول بدن شامل یک ساعت بیولوژیکیه. این ساعت که به اون Peripheral Oscillators میگن در غدد فوقانی، مری، ریه، کبد، لوزالمعده، طحال، پوست و پروستات یافت شده. بر این اساس حتی اگر ساعت بیولوژیکی مغز از کار بیفته هر سلول ساعت بیولوژیکی خودش رو داره که به کار ادامه میده.
در هر ساعت از شبانه روز چه اتفاقی در بدن ما میفته؟
رشته کرنوبیولوژی روی ساعت بیولوژیکی بدن تحقیق میکنه و سازگاری این ساعت رو با چرخه‌های بیرونی بررسی میکنه. دانشمندان این رشته فهمیدن درمان‌های پزشکی هماهنگ با ساعت بیولوژیکی اثر بخشی درمان رو چند برابر میکنه.
شدت اغلب بیماری‌ها در طول ۲۴ ساعت معمولا متفاوته. محققان کرنوبیولوژی در تحقیقاتشون مشخص کردن در هر ساعت در بدن چه اتفاقی می‌افته:
- ۷:۳۰ صبح :توقف ترشح ملاتونین
- ۱۰:۰۰ صبح: بالاترین سطح هوشیاری و بهترین زمان برای یادگیری و حفظ در حافظه کوتاه مدت
- ۱۲:۰۰ ظهر: حداقل میزان انرژی، کاهش آدرنالین و احساس خواب‌آلودگی
- ۱۵:۳۰ بعد از ظهر: سریع‌ترین زمان واکنش بدن، دمای بدن و آدرنالین افزایش پیدا میکنه و بهترین زمان برای یادگیری و حفظ در حافظه بلند مدت
- ۱۸:۳۰ عصر: بالاترین میزان فشار خون
- ۱۹:۰۰ عصر: بالاترین درجه حرارت بدن و بهترین زمان برای ورزش کردن
- ۲۱:۰۰ شب: آغاز ترشح ملاتونین و کاهش سوخت و ساز بدن
- ۴:۴۰ صبح: پایین‌ترین درجه حرارت بدن
- ۶:۴۵ دقیقه صبح: افزایش سطح هورمون‌های جنسی و افزایش دمای بدن
همچنین محققات کرنوبیولوژی با بررسی ساعات بدن پیشنهاداتی دادن که اثربخشی درمان و راندمان بدن رو افزایش میده:
- بهتره که دارو در اواخر صبح مصرف بشه چون ترشحات معده در این زمان حداکثره.
- مقاومت قلب در ۹ صبح حداقله به همین دلیل بیشتر حملات قلبی در صبح و چند ساعت بعد از بیدار شدن رخ میده.
- حساسیت دندان ۳ نیمه شب تا ۸ صبح حداکثر و ۳ بعد از ظهر حداقله. پس بهترین زمان برای مراجعه به دندان‌پزشکی ۳ بعد از ظهره.
- حملات آسمی در شب شدت بیشتری دارند.
- ریه‌ها از ۳ تا ۵ صبح فعالیت دارند و سموم رو دفع می‌کنند به همین دلیل گاهی که صبح بیدار می‌شویم سرفه می‌کنیم چون سموم باید دفع شوند.
- روده بزرگ ۵ تا ۷ صبح فعالیت دارند و مواد زائد رو پس از بیدار شدن دفع می‌کنند.
- بهترین ساعت شام ۷ شبه تا برنامه گوارش تا ۱۰ شب تموم شه چون هضم غذا مستلزم افزایش سوخت و ساز بدنه که این مسئله خواب رو مختل میکنه.
- ثابت شده نوزادانی که بعد از ظهر واکسن زدند و بعد از اون خوابیده‌اند واکنش ایمنی بهتری دارند. این احتمال وجود داره که این اثر روی بزرگسالان هم مشابه باشه.
- تشنج صرعی معمولا در اواخر بعد از ظهر یا عصره.
خب فکر کنم اهمیت تنظیم ساعت بیولوژیکی کاملا مشخص شد، امیدوارم که این مطلب براتون مفید بوده باشه و اگر نکته‌ای هست که من فراموش کردم اضافه کنم یا اشتباه گفتم خوشحال میشم برام کامنت بذارید. 🙂
دیدگاه‌ها
مطلب خیلی جالبی بود حالا واقعا چطوری بفهمیم ساعت واقعی بدننمون چیه؟ آیا تو ریتم زندگی متفاوته ؟
یه جای مطلب هم به بیوریتم آقایون اشاره کردید خوبه در موردش مطلبی بگید
نویسنده
سلام.
ساعت بیولوژیکی بدن ما داره همواره و همیشه کار میکنه و هر روز صبح باز تنظیم میشه این ما هستیم که باید زندگیمون رو با این ساعت تنظیم کنیم مثلا ساعت خوابیدن، بیدار شدن، غذا خوردن و… در اونصورت میتونیم بگیم بدن ما زندگی سالم و روتین رو داره و بیشترین بهتره‌وری رو ازش می‌گیریم.
مطلب درمورد بیوریتم آقایان توی وب فارسی خیلی زیاده و من هر چیزی که بخوام بگم میشه تکرار اونا. 🙂
سلام.
دستت درد نکنه. خیلی خوب بود.
خدا رو شکر که این مطالب رو با ما به اشتراک میزاری
ممنون
I got this website from my pal who shared with me on the topic of this site and
now this time I am visiting this website and reading very informative
articles at this time.